ADD symptomen

Waarom jij je vaak niet kan concentreren

Ben je snel afgeleid? Als je ADD hebt maak je bijna dagelijks mee dat je je aandacht er maar niet bij kunt houden. Heb je jezelf weleens een gebrek aan wilskracht verweten? Stop daar dan vandaag mee. Want dat je concentratie je in de steek kan laten, ligt niet aan jou.

Om de bovenstaande ADD symptomen en kenmerken uit te leggen, moeten we de biologie induiken. Want jouw brein verwerkt geluids- en beeldimpulsen – afleiding dus – anders dan een zogeheten ‘neurotypisch’ brein.

Prikkels zijn voor jouw brein intenser dan bij mensen zonder ADD. Bovendien is jouw brein altijd op zoek naar een snelle beloning. Daar komen we later op terug.

Er zit verschil tussen de hersenen van iemand met ADD, ten opzichte van iemand zonder ADD. Een van de belangrijkste is dat een ADD-brein minder neurotransmitters heeft. Neurotransmitters zijn een soort antennes die informatie aan elkaar doorgeven. Ook is er regelmatig ‘file’ bij die neurotransmitters, waardoor te veel signalen tegelijkertijd worden doorgegeven.

‘Boodschapperstofjes’

De signalen die neurotransmitters doorgeven, zijn verpakt in een hormoon. Dat werkt als een soort ‘boodschapperstofje’, en vertelt je dat het tijd is om iets te gaan doen. Verschillende soorten hormonen sturen verschillende soorten boodschappen aan je hersenen. Maar in de hersenen van iemand met ADD, is er een tekort aan die hormonen.

Het bekendste is dopamine. Een van de gevoelens die dopamine aanstuurt is motivatie. En omdat de toevoer van dopamine niet constant is, wordt het daardoor moeilijker om je motivatie vast te houden. Andere hormonen die invloed hebben op ADD zijn serotonine en noradrenaline. Serotonine heeft onder meer invloed op emoties, en noradrenaline is een stresshormoon dat erg lijkt op adrenaline.

De ‘bedrading’ van jouw brein, maakt dus dat je moeilijker gemotiveerd blijft, en in het dagelijks leven makkelijk bent af te leiden. Als je dit weet, is het makkelijker om te anticiperen op jouw (gebrek aan) concentratie. We geven je drie tips.

Eerste hulp bij concentratie

1. Bedenk van tevoren of je moeite hebt om je aandacht vast te houden bij de taak die je moet doen. Is het antwoord ja? Zorg dan voor een rustige werkplek, en minimaliseer de mogelijke afleiding.
2. Is het een grote klus? Verdeel het dan in stapjes, en beloon jezelf telkens wanneer je een onderdeel hebt gedaan.
3. Wees lief voor jezelf. Als je gefrustreerd raakt omdat het de eerste keer niet lukte, is het de tweede (en de derde, en de vierde) keer nóg moeilijker om je taak gedaan te krijgen.

Waarom je dingen voor je uitschuift

‘Ik doe het gelijk, dan heb ik maar gedaan’. Waarschijnlijk heb je dat vooral uit de mond van andere mensen gehoord. Voor jou is het namelijk moeilijk om taken aan te pakken die je on-interessant vindt. Het is geen kwestie van concentratie opbrengen tijdens een taak, we hebben het nu over uitstelgedrag. Herkenbaar?

ADD’ers kunnen soms ongelooflijk veel moeite ervaren om met iets te beginnen. Ook dat is te verklaren aan de hand van verschillen in het brein van mensen mét en zonder ADD. De hersenen zijn namelijk onderverdeeld in verschillende gebieden. In een grote studie van het Radboud UMC bleek dat sommige hersengebieden kleiner zijn bij mensen met ADHD.

Ook zien onderzoekers verschillen in de prefrontale cortex. In de prefrontale cortex worden executieve functies aangestuurd. Dat zijn de regelfuncties van de hersenen: ze zorgen ervoor dat je je eigen gedrag kunt regelen en besturen. Denk aan concentratie, impulscontrole en anticiperen. In dit gebied van de hersenen wordt dus de keuze gemaakt tussen conflicterende gedachtes, en het voorspellen van de gevolgen van gedrag.

In tegenstelling tot mensen zonder ADD, is de motivatie dat iets misgaat als je het niet doet, vaak te zwak. Er moet een directe beloning staan tegenover een vervelende taak, of het lukt vaak niet om je ertoe te zetten. Als er geen directe consequentie is wanneer je iets nalaat, voel je vaak (te) weinig noodzaak om een saaie taak af te ronden.

Kiezen tussen wat je wil en wat je moet doen, is vaak moeilijk voor jou. Je brein vertelt vaak dat iets tussendoor heus nog wel kan voordat je aan die vervelende taak begint. En voordat je het weet, heb je weer uitgesteld wat je moet doen, en is de dag voorbij.

Dit gevoel wordt weleens omschreven als ‘tijdblindheid’. Er is nu, en niet-nu. Anticiperen op een presentatie die je over drie dagen moet geven, is op dat moment niet belangrijk genoeg. Dus laat je het liggen.

Bovendien ben je erg gevoelig voor stimuli: jouw brein is constant op zoek naar kleine ‘chocolaatjes’. Omdat de filters in de hersenen slecht onderscheid maken tussen alles dat er binnenkomt, kies je meestal voor de gedachte die nu het hardst schreeuwt. Oftewel: het leukste dat je nu kunt verzinnen, en de meeste dopamine door krijgt.

Eerste hulp bij uitstelgedrag

1. Stel een directe beloning in het vooruitzicht als je een moeilijke taak voor de boeg hebt.
2. Probeer onderscheid te maken in nu, straks en later. Alles in de categorie ‘straks’ doe je vandaag.
3. Als je toch iets hebt uitgesteld, verschuif het dan naar de volgende dag.

Waarom je zo creatief denkt

Een voordeel van die gebrekkige concentratie, is dat er de hele dag veel dingen in je opkomen. Nieuwe ideeën en originele invalshoeken verschijnen als pop-ups in jouw gedachten. Vaak op de gekste momenten. Hoe komt dat?

Zoals we in het artikel over concentratie uitlegden, heeft jouw brein moeite met het filteren van informatie. Hoewel dat soms een uitdaging vormt, kan het ook een kracht zijn. Want mensen met ADD zijn sterke associatieve denkers. Dat betekent dat ze snel verbanden leggen. Het wordt ook wel een ‘superkracht’ van ADD genoemd.

Alle indrukken die je dagelijks opdoet, vormen de basis voor creatief denken. Als je die indrukken met elkaar combineert, kun je van bestaande mogelijkheden makkelijk iets nieuws maken. Mensen met ADD zijn vaak op hun best als ze uitgedaagd worden om creatief te denken.

Toch zijn ook hier uitdagingen om rekening mee te houden. Nieuwe dingen bedenken is leuk, spannend en enthousiasmerend. Het is bijvoorbeeld een bekende valkuil om gelijk te willen beginnen voordat een plan helemaal is uitgedacht.

Als dat toch gebeurt, kan het zijn dat je in een hyperfocus bent beland. Tijdens een hyperfocus voel je extreme motivatie en concentratie, en raak je het besef van tijd volledig kwijt. In die periodes kun je vaak bergen werk verzetten. Maar het kan ook voorkomen dat je volledig afdwaalt, en onderweg een nieuwe hobby oppikt.

De uitdaging is dus om jouw ‘superkracht’ voor je te laten werken. Helaas is hier geen ‘one size fitts all’-oplossing, en raden we aan om met een coach in gesprek te gaan. Die kan je helpen om de omstandigheden waarin jij het best tot je recht komt te identificeren. Toch kunnen we een paar algemene tips geven die je kunnen helpen.

Tips bij het activeren van jouw superkracht

1. Schrijf voor jezelf op wat het doel of probleem is waaraan je wil werken.
2. Gun jezelf de ruimte om het op jouw manier te doen. Werk je het beste in de avond? Heb je nu juist behoefte aan prikkels? Zonder je jezelf het liefste af? Ga ervoor, maar vergeet niet aan de dag van morgen te denken.
3. Probeer af en toe een stapje achteruit te doen en naar het grotere geheel te kijken. Werk je nog steeds aan het doel of probleem? Moet je morgen vroeg op? Maak dan de afweging of je je werk misschien moet neerleggen.